Sơn mài là 1 trong những dòng tranh thiên về kỹ thuật, nghệ thuật độc đáo của Việt Nam. Bằng sự kết hợp nhiều vật liệu và bàn tay khéo léo của các nghệ nhân, những tác phẩm tranh sơn mài không chỉ tôn lên vẻ đẹp nghệ thuật đẹp mắt và còn chứa nhiều ý nghĩa, tinh hoa của văn hóa dân tộc.
Trong bài viết này, Sắc Kim sẽ chia sẻ đến bạn tranh sơn mài là gì, nguyên liệu và quy trình các bước để làm nên bức tranh sơn mài bạn nhé.
Tranh sơn mài là gì?
Tranh sơn mài là 1 hình thức nghệ thuật lâu đời của người Việt Nam. Họ sử dụng sơn ta, một loại nhựa cây tự nhiên để tạo thành sơn mài để ứng dụng trong ngành mỹ thuật.
Quá trình tạo ra 1 bức tranh sơn mài hoàn chỉnh đòi hỏi qua nhiều công đoạn phức tạp. Từ việc chuẩn bị sơn mài, đánh bóng để đạt được chiều sâu cho bức tranh và độ bóng đặc trưng.
Sơn mài là 1 dòng tranh mang đậm nét văn hóa Việt Nam
Hiện nay, kỹ thuật sơn mài không chỉ áp dụng để làm tranh mà còn được làm bình, hộp, đồ nội thất trang trí.
Với sự kết hợp giữa phong cách truyền thống và hiện đại, hiện nay tranh sơn dầu đã quảng bá văn hóa Việt Nam ra trường quốc tế.
Lịch sử hình thành của dòng tranh sơn mài
Tranh sơn mài là dòng tranh được phát triển từ kỹ thuật sơn mài truyền thống của Việt Nam. Chúng đã xuất hiện từ lâu trong văn hóa Việt Nam tuy nhiên tới thế kỷ 20 kỹ thuật này mới phát triển mạnh mẽ và tạo nên sự đa dạng như ngày nay.
Khi các họa sĩ Việt Nam được tiếp xúc với nền nghệ thuật phương Tây, họ đã phác họa một số bức tranh hiện đại mang nét văn hóa sơn mài Việt Nam. Các họa sĩ như Nguyễn Gia Trí, Tô Ngọc Vân, Phan Kế An là những người đi đầu trong việc phát triển dòng tranh sơn mài lên tầm cao mới.
Bức tranh sơn mài của họa sĩ Tô Ngọc Vân
Sơn mài có ảnh hưởng lớn trong việc phát triển mỹ thuật văn nghệ tại Việt Nam. Hiện dòng tranh này đang được triển lãm rất nhiều tại các triển lãm trong nước và quốc tế.
Những đặc điểm nổi bật của dòng tranh sơn mài
Tranh sơn mài có nhiều đặc điểm nổi bật mà các dòng tranh khác đều không có. Sau đây là những ưu điểm nổi bật của dòng tranh sơn mài:
Chất liệu, cách thực hiện độc đáo
Tranh sơn mài sẽ được vẽ bằng chất liệu sơn ta (sơn mài) là một vật liệu được làm từ nhựa cây tự nhiên. Khi vẽ sơn có độ bền cao, sáng bóng và khả năng chịu được thời giàn rất tốt, tạo nên nét thẩm mỹ lâu dài cho sản phẩm.
Lớp sơn tô lên bóng, óng ánh bắt mắt
Một trong những đặc điểm giúp tạo nên vẻ đẹp của tranh sơn mài đó chính là lớp sơn bóng mượt, có độ bóng sáng và ánh như gương. Điều này tạo nên hiệu ứng ánh sáng đặc biệt cho bề mặt tranh, kích thích bắt mắt người xem.
Chi tiết tranh sắc nét, tinh xảo
Trên tranh sơn mài sẽ có những chi tiết được thể hiện vô cùng sắc sảo. Người nghệ sĩ thực hiện phải rất cẩn thận trong khâu phác thảo, mài sơn và tô màu để tạo nên bức tranh sống động và chân thực.
Những chi tiết trên tranh sơn mài sẽ được phác thảo chi tiết, sắc sảo
Kỹ thuật mài và tạo thành từng lớp sơn
Quá trình tạo nên bức tranh sơn mài cần trải qua nhiều công đoạn phủ các màu sơn khác nhau trên bề mặt tranh. Sau đó đánh bóng để tạo nên các lớp sơn mịn màng và bắt mắt kích thích người xem.
Màu sắc sản xuất đa dạng
Tranh sơn mài có thể sử dụng nhiều màu sắc khác nhau từ tươi sáng đến màu tối đậm giúp cho họa sĩ tạo nên những bức tranh chân thực.
Độ bền lâu dài
Tranh sơn mài có độ bền rất cao, bạn có thể thoải mái trang trí trong nhà cả chục năm mà không lo phai màu hay có vấn đề hư hỏng. Vì vậy, dòng tranh này được xem là các tác phẩm nghệ thuật có giá trị lâu dài, giúp lưu giữ qua các thế hệ.
Có thể kết hợp với các vật liệu khác để tạo thành bức tranh đẹp
Để làm tăng sự đa dạng cho tác phẩm thì các nghệ nhân có thể kết hợp thêm 1 số vật liệu khác như vàng, bạc, đá quý, vỏ trai hoặc một số vật liệu khác để tạo nên bức tranh có độ sáng, chiều sâu và tính thẩm mỹ cao.
Các nguyên liệu dùng để sản xuất tranh sơn mài hiện nay
Tranh sơn mài không chỉ đem lại tính thẩm mỹ mà còn đem lại điều đặc biệt từ các nguyên liệu chế tác. Sau đây là một số nguyên liệu chính được dùng để làm tranh sơn mài:
Sơn mài
Sơn ta (sơn mài) là nguyên liệu bắt buộc phải có để vẽ tranh sơn mài. Loại sơn này được làm từ nhựa cây tự nhiên, có nguồn gốc từ các cây sơn mài đặc biệt.
Sau khi được chế biến và xử lý thêm hóa chất, sơn có tính chất bền bỉ, chịu được mài mòn cao và khi vẽ lên bức tranh sẽ đem lại sự bóng mượt, bắt mắt.
Kim loại chế tác
Để tặng thêm một số điểm nhấn cho bức tranh thì thì các họa sĩ thường sử dụng thêm một số loại kim loại như vàng, bạc hoặc đồng. Những kim loại này khi được rải hoặc mạ lên bề mặt ranh sẽ tạo nên hiệu ứng ánh sáng giúp làm nổi bật các hiệu ứng, họa tiết trong tranh. Vàng là hoặc bạc lá thường được sử dụng khi có hiệu ứng sáng bóng và lấp lánh.
Mẫu tranh sơn mài được dát vàng để tạo nên tác phẩm sang trọng
Vỏ trai, vỏ sò
Đây là nguyên liệu đặc biệt thường được sử dụng nhiều trong các dòng tranh sơn mài. Khi đ1nh các vỏ trai vụn lên bức tranh sơn mài, chúng sẽ mang lại sự độc đáo, tinh tế cho tác phẩm.
Vỏ trai thường được cắt hoặc đập nhỏ để gắn lên bề mặt tranh, tạo ra nét tự nhiên và những điểm nhấn lung linh. Chúng thường được dùng để tô điểm cho hoa lá, chim hay các yếu tố nổi bật khác trong bức tranh.
Đá quý hoặc đá tự nhiên
Các loại đá quý như mắt mèo, đá ruby, thạch anh cũng sẽ góp phần tô điểm thêm cho bức tranh sơn mài. Những viên đá không chỉ tô điểm cho bức tranh thêm đẹp mà còn tăng tính phong thủy cho bức tranh.
Mẫu tranh sơn mài được đính thêm đá, vỏ trai
Bột màu, thuốc nhuộm
Bột màu là thứ không thể thiếu để tạo nên nhiều màu sắc cho tranh sơn mài. Những loại bột màu này có thể trộn với sơn để tạo được màu như mong muốn. Các họa sĩ thường dùng bột màu để tạo nên các màu sắc đẹp để giúp hài hòa bức tranh.
Màng mài
Màng mài là 1 loại vật liệu mỏng trông giống như giấy nhưng có độ bền cao và thường được các họa sĩ sử dụng trong quá trình chế tác tranh sơn mài. Loại màng này thường được phủ lên để tăng độ bền, độ bóng cho tác phẩm.
Các bước để thực hiện sản xuất bức tranh sơn mài
Bước 1: chuẩn bị bề mặt sơn mài như ván gỗ mài nhẵn, sạch sẽ bề mặt để dễ dàng phủ sơn.
Bước 2: vẽ phác thảo bức tranh cần hoàn thiên trên gỗ.
Bước 3: phủ lên lớp sơn nền mài mỏng và để khô tự nhiên.
Bước 4: mài và sơn tiếp, trong quá trình đó sẽ phủ lên nhiều lớp sơn mài để tăng độ bền và độ bóng.
Bước 5: vẽ chi tiết và tô màu, thêm các hiệu ứng kim loại và vỏ trai cho bức tranh thêm sinh động.
Bước 6: mài và đánh bóng giúp bề mặt tranh sáng bóng.
Bước 7: hoàn thiện và phủ lớp sơn cuối cùng để bảo vệ.
Bước 8: trưng bày cho người khác thưởng thức khi tranh đã hoàn thành.
Các họa sĩ nổi tiếng với dòng tranh sơn mài
Nguyễn Gia Trí
Đây là họa sĩ sáng lập lên nền nghệ thuật tranh sơn mài ở Việt Nam. Ông được biết đến với việc sáng tác những bức tranh sơn mài mang tính cách mạng, sử dụng sơn mài để thể hiện nét đẹp của con người và thiên nhiên rất độc đáo.
Tác phẩm sơn mài của họa sĩ Nguyễn Gia Trí
Trần Văn Cẩn
Đây là họa sĩ nổi tiếng với các bức tranh sơn mài mang phong cách truyền thống. Ông đã phôi phục được kỹ thuật sơn mài cổ điển từ trước vào các sản phẩm của mình.
Tô Ngọc Vân
Mặc dù nghe tên họa sĩ này nhiều người sẽ liên tưởng đến người nghệ nhân nổi tiếng của tranh sơn dầu nhưng ông cũng là 1 trong những đi đầu trong việc phát triển tranh sơn mài ở Việt Nam. Bằng việc kết hợp giữa tranh sơn mài và các kỹ thuật vẽ khác, tác phẩm của ông được nhiều khách hàng ngợi ca.
Bùi Xuân Phái
Bùi Xuân Phái là họa sĩ nổi tiếng với các bức tranh sơn dầu và có những sáng tác mang đậm dấu ấn của riêng mình. Các bức tranh của ông thể hiện được sự kết hợp giữa hiện đại và truyền thống của dòng tranh sơn mài.
Tác phẩm phố cổ của họa sĩ Bùi Xuân Phái
Lời kết
Trên đây là khái niệm tranh sơn mài là gì cùng một số đặc điểm, họa sĩ nổi tiếng ở dòng tranh sơn mài. Hy vọng qua bài viết này bạn sẽ nắm thêm thông tin về 1 dòng tranh rất nổi tiếng tại Việt Nam hiện nay nhé.
